De gele hesjes bedreigen het pensioen

De belangrijkste politieke gebeurtenis van de laatste maanden in Europa is zeker het succes van de gelehesjesbeweging. Kort gesteld, gaat het om de roep van de ‘middenklasse’ om meer koopkracht. De onrust was het grootst in Frankrijk wat resulteerde in enkele budgettair dure toegevingen door President Macron. Maar ook in ons land is de politieke retoriek in aanloop van de komende verkiezingen zeer populistisch geworden: de koopkracht moet omhoog en dan vooral voor de zwakkere groepen. Wie kan of durft hier kritiek op te hebben? Beleidsmatig ontbreken kanttekeningen bij de gelehesjesbeweging.

Soms hoort of leest men wel dat de kritiek op de hoge belastingen voorbijgaat aan de doelstelling dat de fossiele brandstoffen schaars zijn en hun gebruik moet afgeremd worden. De opmerking maakt geen indruk wat dus aangeeft dat de beweging weinig of geen oog heeft voor de oplossing van toekomstige problemen. Ergens begrijpelijk: als het heden reeds zovele problemen geeft, kunnen de problemen rond ecologie wel even wachten.

Dat in sommige landen budgettaire ruimte bestaat om de bestedingen te verhogen is zeker, maar vreemd genoeg bestaat daar weinig of geen kritiek op het gevoerde beleid. Landen in een meer precaire situatie zoals Frankrijk en België hebben wel af te rekenen met de ‘volksopstand’. Het is ook een vorm van democratie dat beleidsvoerders hier op reageren. Voorspelbaar is dus dat belastingen die de koopkracht aantasten zullen dalen of zeker niet verder verhogen. Het gaat dan in essentie om de inkomsten en onrechtstreekse belastingen. Maar daar het begrotingstekort nog te hoog is, blijven, afgerond, alleen belastingen op het vermogen om dit te realiseren . Of hier veel kan geraapt worden, betwijfelen we, maar in ieder geval zullen ze in de toekomst verhogen.

En belastingverschuivingen en besparingen? Veel belastingverhogingen die de koopkracht niet aantasten, bestaan er niet: in essentie geen enkele die budgettair belangrijke bedragen oplevert. Belastingverschuivingen is dus een dood spoor. Natuurlijk kan er bespaard worden, maar waarom zou dit gebeuren als er de afgelopen decennia niets op dit vlak gebeurde. Bovendien hebben deze ook een impact op de koopkracht. 

Het ziet er dus slecht uit voor de evolutie van het overheidstekort en de overheidsschuld. Dus weinig gunstige vooruitzichten voor de afbouw van de overheidsschuld wat nu juist noodzakelijk is voor de financiering van de stijgende vergrijzingskosten. De hoop dat een belangrijk deel van deze stijging zou kunnen opgevangen worden door schuldcreatie heeft de laatste weken een ernstige knauw gekregen. Hierbij komt weinig budgettaire ruimte voor een agressief tewerkstellingsbeleid. Zeer verontrustend voor de huidige en toekomstige gepensioneerden.

Even verontrustend is dat de verwachte hogere vermogensbelastingen uiteindelijk neerkomen op een vermindering van het rendement van vermogen waardoor de spaarder op de langere termijn over een kleiner vermogen zal beschikken. Laat nu juist dit vermogen een aanvulling zijn op het onzekere wettelijk pensioen. De gele hesjes zijn dus niet alleen een bedreiging voor het wettelijk pensioen, maar ook voor het vermogen dat dit pensioen moet aanvullen. Of hoe een beleid dat vandaag de koopkracht verhoogt, op termijn de koopkracht van deze zelfde mensen zal bedreigen.

Bijkomend moet ook de mogelijkheid in rekening worden gebracht dat regionale verschillen in beleidsvoorkeuren kunnen toenemen: de formatie van de volgende regering zou dus wel moeilijk kunnen worden. De ervaring leert dat periodes van institutionele spanningen zeer nefast zijn voor de overheidsfinanciën.

Alles samen, kan men moeilijk de conclusie vermijden dat de onzekerheid rond de betaalbaarheid van de wettelijke pensioenen door de gelehesjesbeweging sterk is toegenomen. De chaos kan compleet worden als ook de gepensioneerden onrustig worden.

Jef Vuchelen